การศึกษาด้านคุณภาพน้ำ
1. แนวทางการศึกษา

• 1.1. ทบทวนข้อมูลการศึกษาด้านคุณภาพน้ำ
• 1.2. สำรวจพื้นที่ศึกษา จำนวน 8 จังหวัด
• 1.3. เตรียมอุปกรณ์เก็บตัวอย่าง และเก็บตัวอย่างน้ำ จำนวน 15 สถานี แสดงดังรูปที่ 1
• 1.4. วิเคราะห์ตัวอย่างน้ำในห้องปฏิบัติการ

รูปที่ 1 แผนที่จุดเก็บตัวอย่างคุณภาพน้ำผิวดินในแม่น้ำโขงสายประธาน ในเขตประเทศไทย

2. วิธีการศึกษา
2.1. การเก็บและวิเคราะห์ตัวอย่างคุณภาพน้ำผิวดิน

ดำเนินการเก็บและวิเคราะห์ตัวอย่างคุณภาพน้ำผิวดิน ในช่วงวันที่ 7-14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2564 เป็นช่วงฤดูแล้งที่ระดับน้ำในแม่น้ำโขงสายประธานต่ำสุด โดยกำหนดจุดเก็บตัวอย่างจำนวนทั้งหมด 15 สถานี เพื่อวิเคราะห์หาคุณภาพน้ำและประเมินความสัมพันธ์กับปริมาณตะกอนสะสมในแต่ละพื้นที่ ซึ่งได้พิจารณาวิเคราะห์ดัชนีในการติดตามคุณภาพน้ำ ทั้งหมด 11 ดัชนี เพื่อให้ครอบคลุมดัชนีที่ใช้ในการคำนวณค่า WQI สำหรับการป้องกันสิ่งมีชีวิตในน้ำ

ตารางที่ 1 ภาชนะบรรจุ วิธีการรักษาสภาพตัวอย่าง และวิธีการตรวจวิเคราะห์คุณภาพน้ำผิวดิน

หมายเหตุ: P หมายถึง Plastic (Polyethylene หรือ Equivalent). G หมายถึง Glass, G(A) หมายถึง Glass rinsed with 1+1 Nitric Acid
แช่เย็น หมายถึง แช่เย็น ที่อุณหภูมิ >0 องศาเซลเซียส < 6 องศาเซลเซียส
ที่มา Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater, APHA, AWWA, WEF, 23rd Edition, 2017.
2.2. การวิเคราะห์ข้อมูล

• เปรียบเทียบข้อมูลคุณภาพน้ำจากการเก็บตัวอย่างน้ำกับ มาตรฐานตามประกาศคณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ ฉบับที่ 8 (พ.ศ. 2537)
• ดำเนินการประเมินดัชนีคุณภาพน้ำ (Water Quality Index; WQI) ตามเกณฑ์ของคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขงสำหรับการประเมินคุณภาพน้ำสำหรับสิ่งมีชีวิตในน้ำ คำนวณตามสมการ
  
  โดย pi คือ ค่าคะแนนของตัวอย่างน้ำในวันที่ i โดยหากค่าของแต่ละพารามิเตอร์อยู่ในเกณฑ์มาตรฐาน จะถือว่ามีค่าถ่วงน้ำหนัก หากไม่อยู่ในเกณฑ์มาตรฐานจะถือว่าค่าคะแนนเป็น 0
  n คือ จำนวนตัวอย่างที่เก็บในปีนั้น
  M คือ ค่าสูงสุดที่เป็นไปได้ของคะแนนจากการวัดได้ในปีนั้น
  และหลังจากนั้นจะทำการประเมินการจัดระดับชั้นดัชนีคุณภาพน้ำตาม
• ดำเนินการจัดระดับชั้นดัชนีคุณภาพน้ำตามเกณฑ์ แสดงดังตารางที่ 2
  ตารางที่ 2 การจัดระดับชั้นดัชนีคุณภาพน้ำสำหรับการป้องกันสิ่งมีชีวิตในน้ำ
  

  ค่าคะแนน	ระดับคุณภาพน้ำ
  9.5 ≤ WQI ≤ 10.0	A: คุณภาพดีมาก
  8.0 ≤ WQI ≤ 9.5	B: คุณภาพดี
  6.5 ≤ WQI ≤ 8.0	C: คุณภาพปานกลาง
  4.5 ≤ WQI ≤ 6.5	D : คุณภาพไม่ดี
  WQI ‹ 4.0	E: คุณภาพไม่ดีมาก

  ที่มา MRC Technical Paper No.60, 2016

2.3. การรวบรวมข้อมูลคุณภาพน้ำของคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง

รวบรวมข้อมูลคุณภาพน้ำจากสถานีตรวจวัดคุณภาพน้ำบนแม่น้ำโขงสายประธาน 3 สถานี (สถานีเชียงแสน นครพนม
โขงเจียม) ปีล่าสุดที่มีข้อมูลต่อเนื่องจากโครงการฯ ปี พ.ศ. 2561 ที่ผ่านมา จากสำนักวิจัยพัฒนาและอุทกวิทยา กรมทรัพยากรน้ำ เพื่อประเมินแนวโน้มความแตกต่างของปริมาณสารอาหาร และความขุ่นของน้ำในแม่น้ำโขงที่เปลี่ยนแปลงไป

3. ผลการศึกษา
3.1. ผลการศึกษาในระยะเวลาศึกษาปี พ.ศ. 2564

โดยภาพรวม ผลการวิเคราะห์คุณภาพน้ำทุกดัชนี มีค่าอยู่ในเกณฑ์มาตรฐานตามประกาศคณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ ฉบับที่ 8 (พ.ศ. 2537) เรื่อง กำหนดมาตรฐานคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำผิวดิน และมาตรฐานคุณภาพน้ำสำหรับสิ่งมีชีวิตในน้ำของคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง

3.2. ผลการเปรียบเทียบแนวโน้มผลการศึกษาจากครั้งที่ผ่านมา
3.2.1. คุณสมบัติทางกายภาพ

หมายเหตุ :
1/     มาตรฐานตามประกาศคณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ ฉบับที่ 8 (พ.ศ. 2537) เรื่อง กำหนดมาตรฐานคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำผิวดิน ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 111 ตอนที่ 16 ง ลงวันที่ 24 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2537 สำหรับคุณภาพน้ำผิวดินประเภทที่ 2 ได้แก่ แหล่งน้ำที่ได้รับน้ำทิ้งจากกิจกรรมบางประเภท และสามารถเป็นประโยชน์เพื่อการอุปโภคและบริโภคโดยต้องผ่านการฆ่าเชื้อโรคตามปกติและผ่านกระบวนการปรับปรุงคุณภาพน้ำทั่วไปก่อนการอนุรักษ์สัตว์น้ำ
การประมง และการว่ายน้ำและกีฬาทางน้ำ
2/    มาตรฐานคุณภาพน้ำสำหรับสิ่งมีชีวิตในน้ำของคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง
3/    สถานีตรวจวัดคุณภาพน้ำเดิม ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2561
4/    สถานีตรวจวัดคุณภาพน้ำที่เพิ่มเติมสถานีใหม่ ในปี พ.ศ. 2563
ธ*    หมายถึง อุณหภูมิของน้ำจะต้องไม่สูงกว่าอุณหภูมิตามธรรมชาติเกิน 3 องศาเซลเซียส
ธ      หมายถึง เป็นไปตามธรรมชาติ
*       มีค่าไม่อยู่ในมาตรฐานฯ
ครั้งที่ 1 ช่วงการเก็บตัวอย่างวันที่ 22-30 กันยายน พ.ศ. 2563 เป็นตัวแทนช่วงฤดูฝน หรือช่วงน้ำขึ้นสูงสุด
ครั้งที่ 2 ช่วงการเก็บตัวอย่างนที่ 22-27 ธันวาคม พ.ศ. 2563 เป็นตัวแทนช่วงฤดูแล้ง หรือช่วงน้ำเริ่มลด
ครั้งที่ 3 ช่วงการเก็บตัวอย่างวันที่ 7-14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2564 เป็นตัวแทนช่วงฤดูแล้ง หรือช่วงน้ำลงต่ำสุด
3.2.2. คุณสมบัติด้านเคมี

หมายเหตุ :
1/    มาตรฐานตามประกาศคณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ ฉบับที่ 8 (พ.ศ. 2537) เรื่อง กำหนดมาตรฐานคุณภาพน้ำในแหล่งน้ำผิวดิน ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 111 ตอนที่ 16 ง ลงวันที่ 24 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2537 สำหรับคุณภาพน้ำผิวดินประเภทที่ 2 ได้แก่ แหล่งน้ำที่ได้รับน้ำทิ้งจากกิจกรรมบางประเภท และสามารถเป็นประโยชน์เพื่อการอุปโภคและบริโภคโดยต้องผ่านการฆ่าเชื้อโรคตามปกติและผ่านกระบวนการปรับปรุงคุณภาพน้ำทั่วไปก่อนการอนุรักษ์สัตว์น้ำ
การประมง และการว่ายน้ำและกีฬาทางน้ำ
2/   มาตรฐานคุณภาพน้ำสำหรับสิ่งมีชีวิตในน้ำของคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง
3/   สถานีตรวจวัดคุณภาพน้ำเดิม ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2561
4/   สถานีตรวจวัดคุณภาพน้ำที่เพิ่มเติมสถานีใหม่ ในปี พ.ศ. 2563
ธ*   หมายถึง อุณหภูมิของน้ำจะต้องไม่สูงกว่าอุณหภูมิตามธรรมชาติเกิน 3 องศาเซลเซียส
ธ     หมายถึง เป็นไปตามธรรมชาติ
*     มีค่าไม่อยู่ในมาตรฐานฯ
3.3. ผลการประเมินดัชนีคุณภาพน้ำ (Water Quality Index; WQI) ตามเกณฑ์ของคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง

คุณภาพน้ำในแม่น้ำโขงสายประธานที่ไหลผ่านประเทศไทยยังอยู่ในระดับคุณภาพน้ำที่ดี และจะเห็นว่าระดับแนวโน้มความเสี่ยงด้านคุณภาพน้ำไม่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างมีนัยสำคัญ หรือกล่าวคือผลกระทบด้านการเปลี่ยนแปลงคุณภาพน้ำผิวดินอยู่ในระดับแนวโน้มได้รับความเสี่ยงในระดับน้อยมาก

3.4. ผลการเปรียบเทียบข้อมูลคุณภาพน้ำการตรวจวัดโดยโครงการฯ กับฐานข้อมูลคุณภาพน้ำของคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง

โดยภาพรวม เมื่อเปรียบเทียบค่าสารแขวนลอยและไนเตรต ที่ดำเนินการตรวจวัดโดยโครงการฯ พบว่ามีค่าสอดคล้องกับข้อมูลจากฐานข้อมูลของคณะกรรมาธิการแม่น้ำโขง และมีค่าอยู่ในมาตรฐานคุณภาพน้ำสำหรับสิ่งมีชีวิตในน้ำ

หมายเหตุ * มาตรฐานคุณภาพน้ำสำหรับสิ่งมีชีวิตในน้ำในบางช่วงเวลา