1. แนวทางและวิธีการศึกษา

          การศึกษาข้อมูลปฐมภูมิ เป็นการสำรวจเชิงปริมาณ (Quantitative survey) โดยใช้แบบสอบถาม ที่ปรับปรุงเครื่องมือ SIMVA ให้เข้ากับวัตถุประสงค์การวิจัยและบริบทของพื้นที่ ประกอบด้วย

           การสำรวจครัวเรือน มีวัตถุประสงค์เพื่อเก็บข้อมูลในระดับครัวเรือนในหมู่บ้าน โดยผู้ให้ข้อมูลแบบสอบถามครัวเรือน คือ หัวหน้าครัวเรือน ในกรณีที่ไม่พบหัวหน้าครัวเรือนให้ใช้แบบสอบถามกับสมาชิกอื่นในครัวเรือน ซึ่งเป็นผู้ที่สามารถให้ข้อมูลของครัวเรือนได้

          ข้อมูลที่ได้รับจากการเก็บและการสำรวจด้านเศรษฐกิจสังคม และบริการระบบนิเวศ การสำรวจครัวเรือน และข้อมูลจาก จปฐ. TPMAP และกชช. 2ค ทำให้ทราบถึงข้อมูลที่เป็นปัจจุบันด้านเศรษฐกิจสังคมครัวเรือนที่อยู่ในเขตพื้นที่โครงการฯ ด้านวิถีชีวิต การพึ่งพิงทรัพยากรจากแม่น้ำโขง อาชีพ การปรับตัวและข้อเสนอแนะ และบริการระบบนิเวศ เพื่อนำมาจัดทำตัวชี้วัดที่สำคัญ (ปรับปรุงจาก MEKONG RIVER COMMISSION (2019) แสดงดังตารางที่ 1

ตารางที่ 1 ตัวบ่งชี้แสดงผลกระทบโครงการศึกษาผลกระทบและติดตามตรวจสอบผลกระทบสิ่งแวดล้อมข้ามพรมแดนจากโครงการไฟฟ้าพลังน้ำในแม่น้ำโขงสายประธาน ปีงบประมาณ พ.ศ. 2565

ที่มา : ปรับปรุงจาก MEKONG RIVER COMMISSION (2019)

2. พื้นที่ศึกษา

          การศึกษาครอบคลุมพื้นที่เป็นระยะทาง 15 กิโลเมตรจากริมฝั่งแม่น้ำโขงและจุดบรรจบของลำน้ำสาขา ครอบคลุมพื้นที่ 8 จังหวัด ได้แก่ เชียงราย เลย หนองคาย บึงกาฬ นครพนม มุกดาหาร อำนาจเจริญ และอุบลราชธานี

3. การกำหนดขนาดของกลุ่มตัวอย่าง

          การสำรวจเก็บข้อมูลด้านเศรษฐกิจสังคมในปี พ.ศ. 2565 ใช้วิธีการสุ่มตัวอย่างรูปแบบเดียวกันกับโครงการศึกษาผลกระทบฯ ปี พ.ศ. 2564 เพื่อให้ข้อมูลสามารถนำมาเปรียบเทียบและเห็นแนวโน้มการเปลี่ยนแปลง

                   กลุ่มตัวอย่าง

               พื้นที่ศึกษาในปี พ.ศ. 2565 มีประชากรเมื่อสิ้นปี พ.ศ. 2564 จำนวน 1,294,317 คน จำนวนบ้าน 418,144 หลังคาเรือน (สำนักงานบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง, 2565) รายละเอียดแสดงดังตารางที่ 7-2

              การสำรวจเก็บข้อมูลด้านเศรษฐกิจสังคมในปี พ.ศ. 2565 ใช้วิธีการสุ่มกลุ่มตัวอย่างแบบหลายขั้นตอน      (Multi Stage Random Sampling) เนื่องจากประชากรมีขนาดใหญ่ และอยู่อาศัยกระจัดกระจาย

             จำนวนครัวเรือนที่ต้องการศึกษามีทั้งหมด 418,144 ครัวเรือน กำหนดความคลาดเคลื่อนของการสุ่มตัวอย่างเท่ากับ .05 โดยการคำนึงถึงความพร้อมด้านเวลา แรงงาน และงบประมาณที่ทำวิจัย เมื่อแทนค่าในสูตรสำหรับกรณีที่ครัวเรือนมีจำนวนแน่นอน จะได้ขนาดของกลุ่มตัวอย่าง ดังนี้

                                  N          =          418,144

                                  e          =          .05

                  แทนค่าสูตร

                                  n          =          N / (1 + Ne²)

                                             =          418,144/ (1 + 418,144 (0.05)²)

                                             =          399.62

          ฉะนั้น จะใช้กลุ่มตัวอย่างอย่างน้อย 400 ครัวเรือน ขนาดของกลุ่มตัวอย่างแต่ละจังหวัด คำนึงถึงตัวแปรต้น คือ จังหวัด จำนวน 8 จังหวัด ที่สามารถเป็นตัวแทนของแต่ละจังหวัดและเป็นตัวแทนในภาพรวมของทั้ง 8 จังหวัดได้ ดังนั้น จึงใช้เกณฑ์จำนวนครัวเรือนในแต่ละจังหวัดที่กระจายในแต่ละอำเภอเป็นตัวระบุจำนวนกลุ่มตัวอย่างของแต่ละพื้นที่ โดยจังหวัด มีกลุ่มตัวอย่างน้อยกว่า 30 ชุด จะถูกปรับขึ้นให้เป็น 30 ตัวอย่างเพื่อให้เป็นตัวแทนของกลุ่มตัวอย่างที่ยอมรับได้ รายละเอียดการแบ่งกลุ่มตัวอย่างแสดงดังตารางที่ 2

          การประเมินและวิเคราะห์ข้อมูลการให้บริการระบบนิเวศของพื้นที่ จะแบ่งออกเป็น 4 ด้าน คือ

                    1) ด้านการผลิตอาหารหรือเป็นแหล่งอาหาร (Provisioning)

                    2) ด้านวัฒนธรรม (Cultural)

                    3) ด้านการควบคุมสภาวะแวดล้อม (Regulating) และ

                    4) ด้านการสนับสนุน (Supporting)

                    โดยหัวข้อที่จะประเมินเบื้องต้นในแต่ละด้าน ดังตารางที่ 3 (อ้างอิงจากรายงาน โครงการศึกษาผลกระทบและติดตามตรวจสอบผลกระทบสิ่งแวดล้อมข้ามพรมแดนจากโครงการไฟฟ้าพลังน้ำในแม่น้ำโขงสายประธาน ปีงบประมาณ พ.ศ. 2561)

          การประเมินผลและวิเคราะห์ข้อมูลด้านการให้บริการระบบนิเวศของแม่น้ำโขงประกอบด้วยประเด็นการสอบถามดังต่อไปนี้

1. ด้านการผลิตอาหารหรือเป็นแหล่งอาหาร (Provisioning)

                  1.1 แหล่งอาหาร

                  1.2 แหล่งน้ำใช้

                  1.3 อาหารจากสัตว์น้ำ

                  1.4 อาหารจากพืชที่เพาะปลูกขึ้น

                  1.5 พืชที่ขึ้นเองในธรรมชาติ

2. ด้านวัฒนธรรม ประเพณี วิถีชีวิต (Cultural and Livelihood)

                  2.1 พื้นที่ท่องเที่ยวตามธรรมชาติ

                  2.2 การท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์

                  2.3 การจัดงานเทศกาล / ประเพณี

                  2.4 รีสอร์ท/โฮมสเตย์

3. ด้านการควบคุมสภาวะแวดล้อม (Regulating)

                  3.1 การควบคุมของเสียและสารพิษในพื้นที่

                  3.2 การกัดเซาะและการสะสมตะกอน

                  3.3 ความแห้งแล้ง

                  3.4 น้ำท่วม

4. ด้านการสนับสนุน (Supporting)

                  4.1 ความอุดมสมบูรณ์ของดิน

                  4.2 การรักษาระบบนิเวศ

 4. ผลการศึกษา

          ข้อมูลความคิดเห็นผลกระทบด้านบริการระบบนิเวศของการเปลี่ยนแปลงของแม่น้ำโขง ผลกระทบด้านบริการระบบนิเวศของการเปลี่ยนแปลงของแม่น้ำโขง การให้บริการระบบนิเวศด้านแหล่งอาหาร (Provisioning) การให้บริการระบบนิเวศด้านคุณค่าทางวัฒนธรรม (Cultural) การให้บริการระบบนิเวศด้านการควบคุมสภาพแวดล้อม (Regulating) การให้บริการระบบนิเวศด้านการสนับสนุน (Supporting) อยู่ในระดับมากทั้งหมด ดังรายละเอียดข้อมูลความคิดเห็นผลกระทบด้านบริการระบบนิเวศของการเปลี่ยนแปลงของแม่น้ำโขง ดังนี้

ตารางที่ 3 ผลกระทบด้านบริการระบบนิเวศของการเปลี่ยนแปลงของแม่น้ำโขง